Op 6 april as. opent het nieuwe Bauhausmuseum in Weimar. Dat wordt een landmark van functionaliteit. En een mooi eerbetoon aan een kunststroming die ondanks haar korte bestaan een niet te onderschatten invloed had. In Dessau, een uur naar het noorden, opent een ander museum, met een accent op meubels en textiel. En in de Duitse hoofdstad Berlijn ligt het accent in niet geringe mate op het Hansakwartier en het Bauhausarchief.
Maar om goed te kunnen inschatten waarom Bauhaus uit de provincie wegtrok, moeten we de politieke toestand in het Duitsland van eind de jaren 20, begin de jaren 30 van de vorige eeuw juist inschatten. Gropius en zijn opvolger Meyer werden uit Dessau weggepest. Meyer werd zelfs ‘cultureel bolsjevist’ genoemd. In 1930 kwam Ludwig Mies van der Rohe aan het hoofd van de beweging, in een poging die te depolitiseren. Maar in 1932 zwaaide de NSDAP al de plak in het stadsbestuur, en in september werd het beroemde gebouw gesloten. Bauhaus verhuisde naar een oude telefoonfabriek in Berlijn-Steglitz, waar het doek finaal viel op 20 juli 1933. De nazi’s haalden hun slag thuis en vernietigden elke vorm van ‘gedegenereerde kunst’.
Terwijl de vrouwenunits waren uitgerust met een volledig uitgeruste keuken, hadden de herenappartementen alleen keukenkastjes
Na de Tweede Wereldoorlog was ook Berlijn zelf grotendeels verwoest. In het oostelijk deel bouwde de communistische partij woonblokken voor arbeiders. De buitenkant pochte met classicistische façades en binnen waren de meubels van hoge kwaliteit, en dat alles tegen een redelijke huurprijs. West-Berlijn antwoordde in 1953 met een modernistische wijk in het oude Hansaviertel. Beroemde architecten als Gropius, Niemeyer en Aalto kwamen naar Berlijn. Toen Interbau 57 in 1957 werd geopend, zag het publiek geen gewone tentoonstelling. Men bewonderde geen modellen of tekeningen, maar voltooide woongebouwen in gewapend beton. Het beroemdste gebouw in het Hansaviertel is de ‘Giraffe’ met 17 verdiepingen (Klopstockstraße 2). Net als de grote gespleten hoefdieren in de nabijgelegen dierentuin torende hij boven alles uit. De architecten Klaus Müller-Rehm en Gerhard Siegmann ontwierpen aparte vleugels voor vrouwen en mannen. Terwijl de vrouwenunits waren uitgerust met een volledig uitgeruste keuken, hadden de herenappartementen alleen keukenkastjes. Maar dat concept was al in 1957 behoorlijk verouderd. Het gebouw aan de Händelallee 59 is bijzonder uniek: er is een speciaal wekkerraam aangebracht, zodat de bewoners zachtjes zouden worden gewekt door het licht van de ochtendzon.
Als je vandaag door het Hansaviertel wandelt, kun je de Akademie der Künste bezoeken. Het Gripstheater, dat in 2019 zijn 50e verjaardag viert, bevindt zich direct bij het metrostation Hansaplatz. Het Teehaus im Englischen Garten ligt op loopafstand van de Siegessäule in de Tiergarten. De Konditorei Buchwald (banketbakkerij), waar al 160 jaar heerlijke Baumkuchen worden gebakken, prijkt naast het metrostation Bellevue. Vanaf de nabijgelegen Moabiterbrug heb je een goed zicht op de monumentale industriële gebouwen van de voormalige Meierei C. Bolle (zuivel) en van de St. Johanniskirche, ontworpen door Karl Friedrich Schinkel.
Het concept Bauhaus beperkte zich niet tot Berlijn, laat staan tot Duitsland alleen. Na de teloorgang van de beweging in 1933 trokken joods-Duitse architecten massaal naar het toenmalige mandaatgebied Palestina, waar besloten werd tot de bouw van een tuinstad op de duinen rond Jaffa. Die tuinstad werd Tel Aviv en kreeg later door de bouw van zowat vierduizend Bauhauswoningen de bijnaam van ‘witte stad’. Door het niet altijd clemente mediterrane klimaat waren immers aanpassingen nodig: kleinere vensterramen, schaduwrijke balkons en reflecterend witte muren. Bauhaus zou uiteindelijk de oorlog overleven en is honderd jaar later springlevend.
