Daar waar de Donau een scherpe bocht naar links maakt en de heuvels als een lappendeken over de stad hangen, daar ligt het Wiener wijngebied. Het ligt niet in onze aard meteen de lofzang van een stad te zingen, en we waren het dan ook niet van plan toen we op een donderdag in oktober een rondreis door de wijngaarden van Oostenrijk aanvatten.
Maar Wenen heeft het wel allemaal. Het savoir-vivre; de historie; de opulentie. Wenen is geen stad voor lijners, wel voor zoetekauwen, levensgenieters. Een rijke stad ook, op elk gebied, waar men zich nog graag tegoed doet aan schnitzel, Gemischter Satzwijn en de topgastronomie van culinaire tempels als Steirereck. En waar je dus een eigen wijngebied vindt. De Oostenrijkse wijnmarketing heeft dat verhaaltje goed voor elkaar. Natuurlijk groeien er geen stokken aan de opera of onder de Dom. Maar wel op de Bisamberg, de Nussberg, de Laaer Berg en de Maurerberg. De Gemischter Satz werd in 2013 opgenomen in de familie van Oostenrijkse appellaties, en dat gaf de kwaliteit van die wijn nog een extra draai, zoals we die eerste dag uit een reeks van vier proeven bij Fritz Wieninger en het beroemde Mayer am Pfarrplatz. Veel domeinen schenken hun wijn het hele jaar door in de zogenaamde Heurigen, waar dampende schotels worst, beenham, kotelet en de occasionele braadkip worden aangevoerd. Extra carbs komen in de vorm van gebakken aardappelen en zwartbrood, en gepekelde groenten zorgen samen met geraspte mierikswortel en pittige mosterd voor tegengif. Het is geen omgeving om de zuivere elegantie en de hints van pompelmoes en witte peper in de Gemischter Satz te proeven. De wijn vraagt om finesse, een beetje zoals de Wiener meisjes, met hun hupse pony en fancy zonnebril.
Meinklang produceert obscure wijn, we vragen om het als een compliment te lezen
Als ik die ochtend het vensterraam open en frisse lucht laat stromen, is het geluid van de stad ver weg. De achtbaan van het Prater had tot ’s avonds laat kabaal gemaakt. Telkens als er een wagentje door de bochten denderde, weerklonk een gegil dat na twee seconden weer uitdoofde, gedempt in het bladerdak van de kastanjebomen.
Wat altijd blijft in Oostenrijk, is de geschiedenis. Hoeveel keer al hebben de inwoners van Pamhagen in het Burgenland hun grens met Hongarije zien afkalven en weer opdoemen? Ik denk aan de dubbelmonarchie en de Esterhazy-paleizen die hier aan weerszijden van de grens op een landkaart staan. Aan de nadagen van 1989, toen een fikse kniptang een einde maakte aan een paar decennia ijzeren gordijn. We rijden in de bestelwagen van mijnheer Michlits van het domein Meinklang de grens over en ik zie op een bordje ‘Magyarorszàg’ staan. ‘De familie had altijd al een droom om beide vruchtbare gebieden weer met elkaar te verbinden. Dit is eigenlijk Hongaarse steppe. Ideaal terroir om dieren op te laten grazen.’ In het dorpje met een onuitspreekbare naam aan de andere kant van de grens bouwden de Michlitsen een biodynamische boerderij – zelfs de vorm van het dak heeft naar verluidt een kosmische functie. De dieren – runderen, varkens, wolvarkens – leven er in een zogenaamde levenscirkel. Nog voor ik aan Simba en die dekselse Scar kan denken, vertelt mijnheer Michlits dat dit de nobelste vorm van landbouw is. ‘De steppe is voor ons van even groot belang als de wijngaard aan de andere zijde. De geur van koeienvlaai verdient evenveel aandacht als de aroma’s in een glas wijn. Wanneer de planten dezelfde liefde en zorg krijgen als de dieren, dan krijg je een boerderij zoals de onze.’
Meinklang produceert obscure wijn, we vragen om het als een compliment te lezen. Er wordt nagenoeg niét ingegrepen in de wijngaard. Wilde kruiden en netels en grassen mogen hun vrije gang gaan, zodat de wijnstokken in competitie durven te gaan. ‘Goed voor de aroma’s en fenolen,’ luidt het. De wijngaarden worden bemest met eigen compost op basis van schapen-, koeien- en paardenmest, maar ook met vruchtenpulp, groenafval en soms zelfs stof van rotsen. Nog meer liefde voor de dieren? Meinklang plantte een overvloed aan zwarte vlier in de wijngaarden. ‘Daar kunnen niet minder dan 62 verschillende vogels van eten.’
Nogal wat druiven fermenteren en rijpen volledig spontaan in grote betonnen eieren
In welke soort wijn moet al die passie wel niet uitmonden? Wel, laten we voorzichtig zeggen dat de wijnen van Meinklang geen allemansvriendjes zijn. Geen chardonnaytje op café, geen hippe verdejo of grassige sauvignon. De schuimwijnen zijn misschien nog het meest toegankelijk, met als paradepaardje de Prosa 2017. In wit nemen we onze pet af voor de graupert grauburgunder en de harslevelü, die aan de andere kant van de grens op vulkaansteen groeit. Rood is zo mogelijk nog meer bijzonder. Vergeet alles wat je denkt te weten over wijn, en de geur van rode bessen en zwarte peper en alle mogelijke snoepjes van het hele continent. Hier moet je eerst voorbij een volstrekt animale toets, die vaak verkeerdelijk als inherent aan natuurlijke wijn wordt geboekstaafd. Maar er is fruit, zoveel fruit. En zoveel energie, en structuur en complexiteit, dat we er eigenlijk niet over uitgepraat geraken. Nogal wat druiven fermenteren en rijpen volledig spontaan in grote betonnen eieren, je leest het echt wel goed. Wat heeft die familie Michlits een bijzonder verhaal!
We degusteren verrukkelijke schuimwijn in de kasteeltuin van domein Esterhazy, dat zich voor het overige hoofdzakelijk in chardonnay specialiseert. De druif dient hier gelukkig niet als verfomfaaide copycat van wijnen uit de Bourgogne. De Leithaberg 2017 barst van de mineralen en is goddelijk qua structuur, terwijl de single vineyard Lama 2016 grandioos steunt op de kracht van dertig jaar oude wijnstokken.
In het Kamptal bezoeken we de beleveniswereld van Loisium, een niet-geïdentificeerd vliegend object dat tussen de grüner veltliner en riesling is neergedaald. Dit zijn Oostenrijks bekendste wijngaarden, met daarnaast ook ronkende appellaties als Weinviertel, Kremstal, Wagram en de wereldberoemde Wachau. Het Loisium dient als voorlichting en toeristisch baken, met bijhorend modieus hotel. Het enotoerisme staat nog in de kinderschoenen in Oostenrijk, maar dit is een pertinente plek, een oord van waaruit je in een paar uur tijd een prettig overzicht krijgt van het beste dat Oostenrijk te bieden heeft. Niet het enige, daarvoor vind je in bijvoorbeeld Burgenland teveel kwaliteit, maar toch. Ook het Weinviertel doet daarbij een duit in het zakje. In de Vinothek Röschitz kun je bij de lokale chef aanschuiven voor een schnitzelseminar. Je mag het kalfslapje murw meppen, het achtereenvolgens door bloem, ei en paneermeel halen en bakken in de bruisende boter. In de historische Weberkelder vergaap je je aan in een krijtrots uitgehouwen historische figuren, met ergens achteraan het schurkentronie van Adolf Hitler – het niet vermelden zou de waarheid geweld aandoen zijn.
Dit is loepzuivere kwaliteit, complex van aard
Toen ik aan het eind van de jaren 90 mee in het organisatiecomité zat van een grootscheeps wijnevent in Vlaanderen, waarbij de beste witte en de beste rode wijnen werden verkozen die toen beschikbaar waren, viel één specifieke witte wijn bijzonder op: die van de coöperatieve Freie Weingärtner Wachau. Coöperatieven hadden zeker toen geen erg goede naam, en het Oostenrijks wijnschandaal (Google het maar even) was uiteindelijk nog niet zo héél erg lang achter de rug. Maar die wijnen, voor dié prijs, van een coöperatieve, die lieten de monden van verbazing openvallen.
Ik verloor de Freie Weingärtner uit het oog, tot ik vernam dat ze zichzelf nu Domäne Wachau noemen en het zo mogelijk nog professioneler aanpakken dan ooit tevoren. Met veel girlpower in de wijngaard en kelder, in het mooie, pittoreske Dürnstein. De Fins-Oostenrijkse Jenny Sternberger neemt ons mee door de van geluk gonzende wijngaard, naast het kasteel waar ooit Richard Leeuwenhart gedwongen wat tijd moest doorbrengen. We proeven een hele flight nieuwe en oude wijnen, met enkele ravissante oude grüner veltliners en rieslings. Wie zei ook weer dat witte wijn niet kan ouderen? Dit is loepzuivere kwaliteit, complex van aard, met een neus van witte truffel, maar toch nog ondersteund door gesmolten abrikoos en vlierbloesem. De toppers: riesling smaragd Achleiten; grüner veltliner federspiel Ried Loibenberg; riesling federspiel Ried Bruck (!).
Afsluiten doen we waar we min of meer begonnen, in een Heuriger. Pulker’s is het emblematische voorbeeld van wat onbezonnen en liederlijke gastvrijheid moet zijn. Topkwaliteit in het glas – alle topwijnen worden in pijnlijk fijne Zaltoglazen geschonken, topkwaliteit op het bord. In mum van tijd ontspint zich een Romeins buffet op de smalle houten schragen: salades, kazen, patés, worsten, salami, hammen, zwartbrood, de obligate pickles, pepers, mosterd en mierikswortel, en vervolgens ook krokant en van het vet druipend varkensgebraad, met van die kaantjes die tussen de tanden knarsen wanneer je ze opeet. ‘Kenner meinen sie seien jede Sünde wert,’ staat op de menukaart. Dat treft, elke culinaire reis naar Oostenrijk is wat ons betreft een doodzonde waard.
Door Toni De Coninck.
Disclaimer: We reisden op uitnodiging van de Oostenrijkse wijnmarketing door de verschillende wijngebieden, maar ontvingen verder geen vergoeding voor deze samenwerking.Meer info over Oostenrijkse wijn vind je via austrianwine.com. Meer info over vakanties in Oostenrijk vind je toepasselijk via austria.info.
