Rawijs, da’s radijs met een w. ‘Wijs’ betekent ‘verstandig’, maar in het Gents is het ook ‘tof’. Plezante groenten dus.
Rawijs is een zelfpluktuin in Lochristi. Het is een manier van boeren die steeds frequenter opduikt in Vlaanderen, want zowel boer als klant heeft baat bij deze samenwerking. De boer in kwestie verbindt zich ertoe om een grote variatie biologische groenten te kweken, en de deelnemers zijn shareholders die het eerlijke inkomen van de boer in stand houden. Zo betalen deelnemers in het begin van het oogstseizoen voor het hele gezin, en kunnen ze elke week de groenten vers van het veld komen halen.
Boeren Alex en Linda namen in 2013 de beslissing om hun sierteelt van azalea’s stop te zetten en om op dezelfde plek een groenteboerderij uit de grond te stampen. De markt voor sierteelt was niet meer rendabel genoeg en hun mening rond tuinieren had over de jaren heen een sterke omslag gemaakt. Ze haalden zelf indertijd hun bessen bij een zelfplukboerderij uit de buurt en dat zette hen aan het denken. Met meer dan een halve hectare aan serres en twee bijkomende hectare aan veldbedden was hun grond de ideale plek voor een nieuw soort moestuinieren, namelijk CSA: Community Supported Agriculture. “Sinds de oprichting van Rawijs hebben we nog geen seconde spijt gehad,” vertelt Alex. “Vroeger kwamen oudere mannen klagen over de prijs van de azalea’s, en nu komen jonge moeders ons bedanken voor de smaakvolle groenten.”
Wees welkom in de tuin van verwondering
De smakelijke groenten komen er natuurlijk niet zomaar. De bodem werd de voorbije jaren steeds gezonder door de afwezigheid van pesticiden en het systeem van teeltrotatie. De velden zijn verdeeld in vijf verschillende percelen, die elk jaar opschuiven. Zo blijft de bodem rijk, is hij beschermd tegen ziekte en insecten, en zorgt de ene groente voor de andere. Peulvruchten fixeren bijvoorbeeld stikstof uit de lucht in de bodem, wat dan ideaal is voor de kolen die het jaar nadien van het stikstofrijke bodemleven genieten. De planten groeien er dus volgens de seizoenen, die dankzij de serres weliswaar wat gerekt worden, zoals op het dak van Rooffood ook het geval is. Op dit moment staan de wintergroenten je op te wachten. “Op die manier appreciëren de deelnemers de smaak veel beter. Als je de groenten lokaal en met zorg opkweekt, dan bevatten die meer smaak.” Hoewel de groentjes er niet altijd uitzien als in de supermarkt (een kromme komkommer, een minder goed gevormde appel…), hun smaak is puur en onweerstaanbaar.
Je struint door meer dan een halve hectare serres, waar onder andere kweektafels te vinden zijn. Om zo weinig mogelijk te verbruiken, worden die tafels verwarmd met de energie van het zonnepaneel buiten. Het water dat er wordt opgevangen, bereikt via een waterverdeelsysteem de dorstige plantjes in de serre, maar ook buiten. De tomaten, paprika’s, aubergines en alle andere bladgroenten die wat meer warmte verlangen, staan ernaast netjes opgebonden. In de buitenlucht staat nog twee hectare groenten, kruiden en fruit te wachten. Gele vlaggen duiden aan welke vruchten klaar zijn voor gebruik. Tussen de verschillende bedden staan soms bomen of druivenranken. Bomen breken de wind en gaan klimaatverandering tegen. Bovendien halen ze essentiële grondstoffen diep uit de bodem voor de andere groenten. Ze beschutten de planten tegen de brandende zon. Niet voor niets staat er maar één bed er wat triest bij: de boerenkool. Die heeft de hittegolf van deze zomer niet overleefd. Voor de rest staan alle bedden lekker vol met smaak en kleur. Wie was vergeten hoe veel verschillende soorten groen er bestaan, en hoe veel tekeningen of wat voor bangelijke textuur sommige planten vertonen, wees welkom in de tuin van verwondering.
Pompoenen in alle vormen, kleuren en maten bedekken volledige tafels in de serre. Het is een kunstwerk om naar te kijken
Het is een gezellig op en aan rijden van deelnemers, wiens voornaam ter begroeting uit de mond dan de boeren floept. “Wij werken hier niet met een lidkaart, wij kennen de mensen allemaal bij voornaam.” Een goed geheugen hebben ze wel, die groenteboeren, want dit jaar zijn maar liefst 150 gezinnen ingeschreven, wat goed is voor een totaal van 395 deelnemers. Ze bevinden zich in alle leeftijdscategorieën: jonge koppels tot gepensioneerden, alleenstaanden, jonge kinderen en adolescenten. Een van de deelnemers getuigt: “Het is een investering in een gezondere levensstijl, lekkere groenten en nieuwe smaken. Wekelijks kom ik twee keer langs, ook om een luchtje te scheppen en eens buiten te zijn.” De deelnemers oogsten zelf wat ze die week nodig hebben voor hun gezin. Soms wordt een volledig veldbed in één keer geoogst door enkele liefhebbers, zoals de pompoenen enkele weken geleden. “Zo kunnen we groenbemester zaaien op het vrijgekomen bed, en is het mogelijk om in te schatten op hoeveel pompoenen elke deelnemer recht heeft.” En wat voor pompoenen! Pompoenen in alle vormen, kleuren en maten bedekken volledige tafels in de serre. Het is een kunstwerk om naar te kijken. Aangezien de oogst zo groot was, had elke deelnemer recht op vijf pompoenen, waardoor sommige gezinnen met twintig pompoenen naar huis konden.
Zo goed als elke groente wordt van zaad opgekweekt in de serres en als jonge zaailing uitgeplant in de tuin. Zo kunnen de boeren zelf de soorten kiezen die zij willen aanbieden. Het zaad nemen ze zelf uit een volwassen plant. De deelnemers zijn daarvan heel goed op de hoogte. “Wij hebben ooit zaden verkregen van een oud Mechels bloemkolenras en houden dat nu in stand door ze zelf van de groente te vermeerderen. Het is bijzonder smaakvol, en de deelnemers weten ook dat dit elk jaar terugkomt. Het is elk jaar een groente om naar uit te kijken.”
Tegenwoordig groeit het CSA-netwerk alleen maar aan. Dat is een goede zaak, vindt Alex. “Als er een nieuw lid bijkomt in de streek, dan behandelen we elkaar als collega’s en niet als concurrenten. Zo maken we geen reclame in elkaars buurt, delen we kennis en kopen we samen bepaalde producten aan om de kosten te drukken.
En zo werken CSA-boerderijen samen, niet alleen met elkaar, maar ook met de gemeenschap. Er zijn natuurlijk hun eigen deelnemers, maar niet zelden komen scholen over de vloer om te kijken waar groenten vandaan komen. Dan planten ze samen bijvoorbeeld preiplantjes of bonen. Ook de zorgcentra van de buurt worden ingeschakeld, deze maand kwamen ze langs om de bomen in te kalken om ze te beschermen tegen de komende vorst. Zo wordt een gezond project ook nog eens sociaal.
CSA draait dus om engagement. Het is een samenwerking waar de boer ook vruchten van plukt. De deelnemers kopen een aandeel van de oogst en vrijwaren een leefbaar inkomen voor de boer. Zo delen ze ook de risico’s wanneer een oogst mislukt (zoals de boerenkool dit jaar), maar genieten ze ook van de overvloed. Denk maar aan je mandvol heerlijke en kleurrijke tomaten. En aan die magnifieke welgevormde pompoenen.
Door Ine Desmet.
Wil je zelf een CSA-boerderij vinden in je buurt? Dat kan hier.
